- بین النهرین (بَ نَنْ نَ رَ)
یونانی، مسوپوتامیا (مزوپوتامیا) (بین دو رود) ناحیه ای در آسیای غربی در امتداد رودهای دجله و فرات و بین آنها که از جنوب به شمال از خلیج فارس تا کوههای ارمنستان و از شرق به غرب از فلات ایران تا بیابان شام ممتد است. اول بار بعد از زمان اسکندر مقدونی بنام مسوپوتامیا خوانده شد. در تورات بنام فدان ارام (سفر پیدایش - 25:20) خوانده شده است. قسمت شمالی آن را اعراب الجزیره مینامند. از نواحی کوهستانی شمالی مسیر دجله و فرات به طرف جنوب از شیب این ناحیه میکاهد و پس از استپهای سبز دشت مرکزی بین النهرین می آید که زمانی بعلت وجود شبکۀ بسیار وسیع آبیاری بی اندازه حاصلخیز بوده است. اکنون این ناحیه غالباً بایر و کم آب است و فقط اینجا و آنجا واحه هائی در آن دیده میشود. دو رود در جنوب بیکدیگر پیوسته شطالعرب و دلتای آن را میسازند که نیزارهای فراوان دارد. در نتیجۀ رسوباتی که پیوسته از شطالعرب به خلیج فارس منتقل میشود مصب آن رفته رفته در خلیج پیش میرود. بطوری که شهرهای قدیم که در ساحل خلیج بود اکنون چندین کیلومتر در داخل خشکی جای دارند. قسمت جنوبی بین النهرین تاآنجا که اطلاع داریم مهد تمدن بشر بوده و از این جهت کمی بر مصر پیشی داشته است در همین جا که شهرهای: اریدو، اور، لارسا، لاگاش، نیپور، اکد و بابل پیدایش یافت. تمدن در این ناحیه در هزارۀ چهارم قبل از میلاد مسیح استقرار یافته بود. تا پیش از قرن 18 قبل از میلاد جز دوره های موقت، بین النهرین مرکب از کشور - شهرهای بسیار بوده بیشتر آنها در جنگهای حمورابی از بین رفتند و سرانجام دو دولت آشور (در بین النهرین علیا) و بابل (در بین النهرین سفلی) بوجود آمد که تمدن مشترکی داشتند.
پس از تصرف (539 قبل از میلاد) بدست هخامنشیان بین النهرین بعنوان یک واحد سیاسی از بین رفت ولی اهمیت فرهنگی و اقتصادی آن قریب 1800 سال دیگر باقی ماند. سلسلۀ هخامنشی در 331 قبل از میلاد بدست اسکندر مقدونی منقرض شد. در 312 قبل از میلاد سلوکیان و پس از آنها در 141 قبل از میلاد اشکانیان، و بالاخره در 226 میلادی ساسانیان روی کار آمدند. دولت ساسانی در 226 میلادی بدست اعراب برافتاد و بین النهرین و ایران جزء سرزمینهای خلافت اسلامی گردید. پس از تأسیس بغداد (145 هجری قمری) در زمان منصور خلیفۀ عباسی، بین النهرین از نو رونق گرفت. در حملۀ هلاکوخان مغول بین النهرین ویران شد و شبکۀ آبیاری آن از میان رفت و در 1638 میلادی به تصرف دولت عثمانی درآمد و درتحت تسلط عثمانیان توجهی به عمران آن نشد. در قرن 19 میلادی مخصوصاً پس از طرح ساختمان راه آهن بین برلین و بغداد برای بریتانیا اهمیت سوق الجیشی یافت. در جنگ جهانی اول از میدانهای عمده جنگ بود و در سال 1925 میلادی تحت قیمومیت بریتانیا قرار گرفت و در 1921 میلادی مملکت عراق در آن تأسیس گردید. بین النهرین به جهت معادن نفتش اهمیت بین المللی دارد. شهرت دیگر این ناحیه ناشی از کاوشهای مداومی است که در قرن اخیر برای تحقیق در بقایای آثار تمدن قدیم این سرزمین صورت گرفته و نتایج گرانبهایی از آن بدست آمده است. (دائره المعارف فارسی)
پس از تصرف (539 قبل از میلاد) بدست هخامنشیان بین النهرین بعنوان یک واحد سیاسی از بین رفت ولی اهمیت فرهنگی و اقتصادی آن قریب 1800 سال دیگر باقی ماند. سلسلۀ هخامنشی در 331 قبل از میلاد بدست اسکندر مقدونی منقرض شد. در 312 قبل از میلاد سلوکیان و پس از آنها در 141 قبل از میلاد اشکانیان، و بالاخره در 226 میلادی ساسانیان روی کار آمدند. دولت ساسانی در 226 میلادی بدست اعراب برافتاد و بین النهرین و ایران جزء سرزمینهای خلافت اسلامی گردید. پس از تأسیس بغداد (145 هجری قمری) در زمان منصور خلیفۀ عباسی، بین النهرین از نو رونق گرفت. در حملۀ هلاکوخان مغول بین النهرین ویران شد و شبکۀ آبیاری آن از میان رفت و در 1638 میلادی به تصرف دولت عثمانی درآمد و درتحت تسلط عثمانیان توجهی به عمران آن نشد. در قرن 19 میلادی مخصوصاً پس از طرح ساختمان راه آهن بین برلین و بغداد برای بریتانیا اهمیت سوق الجیشی یافت. در جنگ جهانی اول از میدانهای عمده جنگ بود و در سال 1925 میلادی تحت قیمومیت بریتانیا قرار گرفت و در 1921 میلادی مملکت عراق در آن تأسیس گردید. بین النهرین به جهت معادن نفتش اهمیت بین المللی دارد. شهرت دیگر این ناحیه ناشی از کاوشهای مداومی است که در قرن اخیر برای تحقیق در بقایای آثار تمدن قدیم این سرزمین صورت گرفته و نتایج گرانبهایی از آن بدست آمده است. (دائره المعارف فارسی)
